Deep Web là gì? Khác gì với Dark Web và Internet bình thường?

Trên các bộ phim, trong các câu chuyện trinh thám, hay trên các diễn đàn mạng, chúng ta thường nghe nhắc đến những thuật ngữ đầy bí ẩn. Đó là “Deep Web” và “Dark Web”. Những cái tên này thường được gắn liền với các hoạt động của hacker, những bí mật chính phủ và các câu chuyện đáng sợ. Điều này đã tạo ra một sự hiểu lầm rất lớn trong cộng đồng.

Nhiều người cho rằng Deep Web là một nơi nguy hiểm và bất hợp pháp. Nhưng sự thật lại hoàn toàn khác. Hầu hết chúng ta đều đang sử dụng Deep Web mỗi ngày mà không hề hay biết. Vậy thực sự Deep Web là gì? Nó khác gì với Dark Web và khác gì với mạng Internet mà chúng ta vẫn lướt hàng ngày? Bài viết này sẽ là một cẩm nang toàn diện, giúp bạn vén màn bí ẩn này.

Mô hình “Tảng băng trôi”: 3 tầng lớp của Internet

Để hiểu được các khái niệm này, cách tốt nhất là hãy tưởng tượng toàn bộ Internet giống như một tảng băng trôi khổng lồ.

Tầng 1: Surface Web (Web nổi) – Phần đỉnh mà ai cũng thấy

Surface Web chính là phần đỉnh của tảng băng trôi. Đây là phần nổi trên mặt nước mà tất cả chúng ta đều có thể nhìn thấy và truy cập một cách dễ dàng. Surface Web bao gồm tất cả các trang web, nội dung mà các công cụ tìm kiếm như Google, Bing hay Cốc Cốc có thể tìm thấy và lập chỉ mục (index). Khi bạn tìm kiếm một từ khóa nào đó, các kết quả hiện ra đều thuộc về Surface Web.

Phần này chỉ chiếm một phần rất nhỏ, ước tính chưa đến 5% toàn bộ Internet.

• Ví dụ về Surface Web:
  • Các trang báo điện tử như VnExpress, Dân Trí.
  • Các trang mạng xã hội (trang chủ của Facebook, Instagram, Twitter).
  • Các trang web của các công ty, trường học.
  • Các trang thương mại điện tử như Tiki, Shopee, Lazada.
  • Các trang blog, diễn đàn công khai.

Đây chính là mạng Internet mà hầu hết chúng ta đều quen thuộc. Nhưng nó chỉ là một phần rất nhỏ của một thế giới lớn hơn nhiều.

Tầng 2: Deep Web là gì? Phần thân khổng lồ ẩn dưới mặt nước

Đây chính là phần thân khổng lồ của tảng băng trôi, nằm chìm hoàn toàn dưới mặt nước. Deep Web là gì? Nó bao gồm tất cả các trang web và nội dung trên Internet mà các công cụ tìm kiếm không thể truy cập và lập chỉ mục được. Lý do không phải vì chúng chứa nội dung xấu. Lý do đơn giản là vì những nội dung này được bảo vệ bởi một hình thức kiểm soát truy cập nào đó. Bạn cần phải có một thông tin đăng nhập (như tên người dùng, mật khẩu) hoặc một đường link trực tiếp để có thể vào được.

Trái với suy nghĩ của nhiều người, Deep Web không phải là một nơi đáng sợ. Trên thực tế, nó chiếm đến hơn 90% toàn bộ Internet. Và chính bạn cũng đang sử dụng nó hàng ngày. Về bản chất, Deep Web là gì? Nó chính là phần Internet riêng tư của mỗi chúng ta.

Tầng 3: Dark Web (Web tối) – Phần đáy sâu thẳm và bí ẩn nhất

Nằm ở phần sâu nhất của tảng băng trôi là Dark Web. Đây là một phần rất nhỏ nằm bên trong Deep Web. Dark Web được xây dựng một cách có chủ đích để người dùng có thể hoạt động một cách hoàn toàn ẩn danh. Các trang web trên Dark Web không thể được truy cập bằng các trình duyệt thông thường như Chrome hay Firefox. Thay vào đó, người dùng phải sử dụng các phần mềm chuyên biệt, ví dụ như trình duyệt Tor (The Onion Router). Do tính chất ẩn danh này, Dark Web đã trở thành nơi diễn ra rất nhiều các hoạt động cả hợp pháp và bất hợp pháp. Đây mới chính là nơi mà các câu chuyện đáng sợ bạn thường nghe đến bắt nguồn.

Khám phá Deep Web: Không hề đáng sợ như bạn nghĩ

Bây giờ, chúng ta sẽ tập trung vào nhân vật chính của bài viết. Hãy cùng xem những ví dụ thực tế để hiểu rõ hơn Deep Web là gì.

Những ví dụ về Deep Web là gì mà bạn tương tác mỗi ngày

• Hòm thư email của bạn: Khi bạn đăng nhập vào Gmail, toàn bộ nội dung các email, danh bạ và các tệp đính kèm của bạn đều thuộc về Deep Web. Google có thể lập chỉ mục cho trang đăng nhập gmail.com, nhưng không thể “nhìn thấy” được nội dung riêng tư bên trong hòm thư của bạn.
• Tài khoản ngân hàng trực tuyến: Số dư tài khoản, lịch sử giao dịch và các thông tin tài chính cá nhân của bạn đều nằm trên Deep Web. Chúng được bảo vệ bởi các lớp mật khẩu và mã OTP.
• Tài khoản mạng xã hội (phần riêng tư): Trang cá nhân của bạn có thể ở chế độ công khai. Nhưng các tin nhắn riêng tư (Messenger, Instagram Direct), các nhóm kín (private group) đều là một phần của Deep Web.
• Các dịch vụ xem phim và nghe nhạc trả phí: Toàn bộ thư viện phim trên Netflix hay kho nhạc trên Spotify đều là Deep Web. Bạn phải có một tài khoản đã trả phí để có thể truy cập vào các nội dung này.
• Hồ sơ bệnh án điện tử: Các thông tin y tế của bạn được lưu trữ trên các máy chủ của bệnh viện và là một phần cực kỳ nhạy cảm của Deep Web.
• Hệ thống nội bộ của công ty hoặc trường học: Các cổng thông tin sinh viên, các hệ thống quản lý nhân sự, các tài liệu làm việc nội bộ đều không thể được tìm thấy trên Google.Như bạn thấy, câu trả lời cho “Deep Web là gì?” thực ra rất đơn giản. Nó là tất cả những gì nằm sau một lớp đăng nhập.

Tại sao phần lớn Internet lại là Deep Web? Lý do về bảo mật và riêng tư

Việc phần lớn Internet không được lập chỉ mục là một điều cần thiết và hoàn toàn hợp lý. Có hai lý do chính cho việc này.

Lý do đầu tiên và quan trọng nhất là bảo mật và riêng tư. Sẽ thật kinh khủng nếu bất kỳ ai cũng có thể tìm kiếm và đọc được email hay xem được số dư tài khoản ngân hàng của bạn. Việc yêu cầu đăng nhập là một lớp rào cản cơ bản để bảo vệ các thông tin cá nhân và nhạy cảm. Đây là chức năng cốt lõi của Deep Web.

Lý do thứ hai là tính hiệu quả. Khối lượng dữ liệu được tạo ra trên Internet là khổng lồ. Rất nhiều trong số đó là các dữ liệu động, các cơ sở dữ liệu nội bộ không có giá trị đối với người dùng công cộng. Việc các công cụ tìm kiếm cố gắng lập chỉ mục tất cả những thứ này sẽ là một sự lãng phí tài nguyên cực kỳ lớn. Các công cụ tìm kiếm chỉ tập trung vào việc lập chỉ mục các thông tin công khai và có ích cho số đông. Việc hiểu rõ lý do này giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn hơn về câu hỏi Deep Web là gì.

Vén màn bí ẩn Dark Web: Nơi ẩn danh và những mặt đối lập

Bây giờ, chúng ta sẽ đi đến phần sâu nhất của tảng băng trôi. Hãy nhớ rằng, Dark Web chỉ là một phần nhỏ của Deep Web.

Dark Web hoạt động như thế nào? Giới thiệu về trình duyệt Tor

Sự khác biệt cốt lõi của Dark Web là nó được xây dựng trên các mạng lưới ẩn danh, được gọi là “darknets”. Mạng lưới phổ biến nhất là Tor. Trình duyệt Tor hoạt động dựa trên một công nghệ gọi là “định tuyến củ hành” (onion routing).

Hãy tưởng tượng bạn muốn gửi một lá thư một cách ẩn danh. Thay vì gửi trực tiếp, bạn đặt lá thư vào một chiếc hộp, khóa lại và gửi cho người A. Người A không biết bạn là ai. Họ chỉ biết phải gửi chiếc hộp đó cho người B. Người B nhận được, đặt nó vào một chiếc hộp khác, khóa lại và gửi cho người C. Quá trình này lặp lại qua rất nhiều người trung gian ngẫu nhiên trên khắp thế giới. Cuối cùng, lá thư mới đến được người nhận. Bằng cách này, không ai có thể truy ra được nguồn gốc của lá thư. Trình duyệt Tor hoạt động theo nguyên lý tương tự với các gói dữ liệu trên Internet, tạo ra một sự ẩn danh gần như tuyệt đối.

Hai mặt của một đồng xu: Tự do ngôn luận và các hoạt động phi pháp

Chính vì tính ẩn danh này, Dark Web đã trở thành một nơi có hai mặt đối lập hoàn toàn.

• Mặt tối: Đây là mặt mà truyền thông thường hay nhắc đến. Dark Web là nơi tồn tại các chợ đen trực tuyến (marketplaces). Nơi đây, người ta mua bán các mặt hàng bất hợp pháp như chất cấm, vũ khí, dữ liệu thẻ tín dụng bị đánh cắp… Nó cũng là nơi các nhóm tội phạm mạng trao đổi và lên kế hoạch.
• Mặt sáng: Tuy nhiên, Dark Web cũng có những công dụng tích cực. Ở những quốc gia có chế độ độc tài, kiểm duyệt internet gắt gao, Dark Web là một công cụ thiết yếu. Nó giúp các nhà báo, các nhà hoạt động xã hội và những người bất đồng chính kiến có thể giao tiếp một cách an toàn. Họ có thể chia sẻ thông tin ra thế giới bên ngoài mà không sợ bị chính quyền theo dõi và bắt giữ.

Cẩm nang phân biệt và những lời khuyên an toàn

Để tổng kết lại, dưới đây là một bảng so sánh và những lời khuyên an toàn.

Bảng so sánh tổng kết: Surface Web vs. Deep Web vs. Dark Web

Truy cập Dark Web có an toàn không? Những rủi ro bạn phải biết

Câu trả lời ngắn gọn là không an toàn đối với người dùng thông thường. Việc truy cập Dark Web không phải là bất hợp pháp ở hầu hết các quốc gia. Tuy nhiên, hành động này đặt bạn trước rất nhiều rủi ro.

• Rủi ro về virus và mã độc: Dark Web là một môi trường không được kiểm soát. Rất nhiều trang web chứa các mã độc có thể đánh cắp thông tin hoặc phá hoại máy tính của bạn.
• Rủi ro gặp phải nội dung phản cảm: Bạn có thể vô tình bắt gặp những nội dung cực kỳ bạo lực, ghê rợn và bất hợp pháp.
• Rủi ro bị theo dõi: Mặc dù ẩn danh, các cơ quan thực thi pháp luật trên toàn thế giới vẫn đang tích cực theo dõi các hoạt động trên Dark Web.Lời khuyên chân thành là: Nếu bạn không có một lý do thực sự chính đáng và những kiến thức sâu về an ninh mạng, bạn không nên cố gắng truy cập vào Dark Web.

Kết luận

Qua bài viết chi tiết này, hy vọng bạn đã có một câu trả lời toàn diện và chính xác cho câu hỏi “Deep Web là gì?”. Hãy luôn ghi nhớ mô hình tảng băng trôi. Surface Web là phần nổi công khai. Deep Web là phần chìm khổng lồ chứa các nội dung riêng tư mà chúng ta sử dụng hàng ngày. Dark Web là một phần rất nhỏ, ẩn danh và chứa đựng nhiều rủi ro. Lần tới khi bạn đăng nhập vào email hay tài khoản ngân hàng của mình, hãy nhớ rằng bạn đang lướt trên Deep Web. Nó là một phần hoàn toàn bình thường, cần thiết và an toàn của Internet. Việc hiểu đúng các khái niệm này giúp chúng ta trở thành những người dùng Internet thông thái hơn.