Trong thế giới kể chuyện, từ những trang tiểu thuyết kinh điển đến các bộ phim bom tấn. Có một yếu tố nghệ thuật đầy quyền năng, có khả năng khiến khán giả phải nín thở, bàng hoàng. Và ghi nhớ mãi về một tác phẩm, đó chính là “plot twist”. Cảm giác nhận ra mọi thứ mình tin từ đầu đến giờ đều sai lệch là một trải nghiệm khó quên. Vậy thực chất plot twist là gì và tại sao nó lại có sức hút mãnh liệt đến vậy? Đây không chỉ là một sự kiện bất ngờ mà là một kỹ thuật kể chuyện tinh vi. Nó được các nhà văn, đạo diễn tài ba sử dụng để nâng tầm tác phẩm của mình. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất plot twist là gì.
Giải Thích Chi Tiết: Plot Twist Là Gì?
Để có một cái nhìn đúng đắn, chúng ta cần tìm hiểu về định nghĩa và mục đích cốt lõi của plot twist.
1. Định Nghĩa Về Plot Twist (Cú Ngoặt Cốt Truyện)
Plot twist là gì? Plot twist, hay Cú ngoặt cốt truyện, là một kỹ thuật kể chuyện. Trong đó tác giả đột ngột thay đổi hướng đi của câu chuyện theo một cách mà khán giả không thể lường trước. Nó là một sự kiện hoặc một sự thật được tiết lộ bất ngờ, làm thay đổi hoàn toàn. Hoặc thách thức những nhận thức, giả định mà khán giả đã xây dựng về các nhân vật. Hay các tình tiết đã diễn ra trước đó trong câu chuyện.
Một cú plot twist hiệu quả không chỉ đơn thuần là một sự kiện gây sốc ngẫu nhiên. Nó phải được cài cắm một cách tinh vi, để khi nhìn lại, khán giả sẽ nhận ra những manh mối. Những chi tiết nhỏ đã được “rải” xuyên suốt câu chuyện nhưng họ đã bỏ qua. Nó tạo ra một khoảnh khắc “à há!”, khiến khán giả phải xem xét lại toàn bộ câu chuyện. Dưới một lăng kính hoàn toàn mới, mang lại một tầng ý nghĩa sâu sắc hơn.
2. Mục Đích và Sức Mạnh Của Một Cú Plot Twist Hiệu Quả
Việc sử dụng plot twist một cách khéo léo mang lại rất nhiều lợi ích cho một tác phẩm.
- Tạo ra sự bất ngờ và hứng thú: Đây là mục đích rõ ràng nhất. Một cú twist bất ngờ sẽ phá vỡ sự đoán trước của khán giả. Khiến họ bị cuốn hút và tập trung hơn vào câu chuyện.
- Tăng chiều sâu cho cốt truyện và nhân vật: Một sự thật được tiết lộ có thể làm thay đổi hoàn toàn động cơ. Hoặc bản chất của một nhân vật, khiến họ trở nên phức tạp và đa chiều hơn.
- Tăng giá trị xem lại/đọc lại: Sau khi đã biết trước cú twist, khán giả thường có xu hướng xem lại. Để tìm kiếm những manh mối, những chi tiết cài cắm mà họ đã bỏ lỡ ở lần đầu.
- Tạo ra những khoảnh khắc mang tính biểu tượng: Nhiều cú plot twist đã trở thành những khoảnh khắc kinh điển. Nó được ghi nhớ và bàn luận trong nhiều năm, góp phần làm nên sự vĩ đại của tác phẩm.
Các Dạng Plot Twist Phổ Biến Trong Kể Chuyện Là Gì
Có nhiều cách khác nhau để tạo ra một cú ngoặt cốt truyện đầy bất ngờ.
1. Anagnorisis (Sự Khám Phá): Khi Nhân Vật Nhận Ra Sự Thật
Đây là một trong những dạng plot twist cổ điển và mạnh mẽ nhất, có nguồn gốc từ kịch Hy Lạp cổ đại. Anagnorisis là khoảnh khắc mà một nhân vật chính khám phá ra một sự thật quan trọng đã bị che giấu. Sự thật này có thể là về danh tính thực sự của chính họ, về bản chất của một người thân. Hoặc về một sự kiện quan trọng trong quá khứ, làm thay đổi hoàn toàn thế giới quan của nhân vật.
Ví dụ kinh điển nhất chính là trong vở kịch “Oedipus Rex”, khi Oedipus khám phá ra rằng. Ông đã vô tình giết cha và cưới mẹ của mình, một sự thật kinh hoàng. Trong điện ảnh hiện đại, cú twist “I am your father” (Bố là cha của con) của Darth Vader. Trong Star Wars cũng là một dạng Anagnorisis, khi cả nhân vật Luke Skywalker và khán giả. Đều bàng hoàng trước sự thật về mối quan hệ huyết thống giữa hai kẻ thù. Dạng twist này có tác động cảm xúc cực kỳ mạnh mẽ, vì nó thay đổi mãi mãi nhân vật.
2. Người Kể Chuyện Không Đáng Tin Cậy (Unreliable Narrator)
Đây là một kỹ thuật tinh vi, nơi toàn bộ câu chuyện được kể qua góc nhìn của một nhân vật. Nhưng đến cuối cùng, khán giả mới nhận ra rằng người kể chuyện đó đã nói dối, che giấu sự thật. Hoặc có một nhận thức sai lệch về thực tại (ví dụ: bị tâm thần). Điều này buộc khán giả phải đặt câu hỏi về tất cả những gì họ đã tin từ đầu phim. Và phải tự mình chắp vá lại sự thật dựa trên những manh mối đã được cài cắm.
Các bộ phim như Fight Club hay Shutter Island là những ví dụ xuất sắc của kỹ thuật này. Khán giả đi theo hành trình của nhân vật chính, tin vào những gì họ thấy và nghe. Chỉ để rồi bị “sốc” ở cuối phim khi nhận ra người kể chuyện không đáng tin. Dạng plot twist này đòi hỏi một kịch bản cực kỳ chặt chẽ và thông minh. Để có thể vừa dẫn dắt, vừa che giấu sự thật một cách tài tình. Đây là một cách giải thích sâu sắc cho câu hỏi plot twist là gì.
3. Flashback (Hồi Tưởng) Tiết Lộ Sự Thật
Flashback là một kỹ thuật quen thuộc, nhưng khi được dùng để tạo plot twist, nó trở nên cực kỳ hiệu quả. Một đoạn hồi tưởng được đặt ở thời điểm quan trọng (thường là gần cuối phim). Nó có thể tiết lộ một thông tin mới về một sự kiện trong quá khứ. Thông tin này sẽ thay đổi hoàn toàn ý nghĩa của các sự kiện đang diễn ra ở hiện tại. Nó làm sáng tỏ những bí ẩn hoặc lật ngược hoàn toàn vai trò của các nhân vật.
Bộ phim kinh dị kinh điển The Sixth Sense đã sử dụng kỹ thuật này một cách bậc thầy. Đoạn flashback cuối phim đã tiết lộ một sự thật gây sốc về nhân vật chính. Khiến khán giả phải nhìn lại toàn bộ các tương tác trước đó dưới một góc nhìn hoàn toàn khác. Một đoạn hồi tưởng được đặt đúng chỗ có thể mang lại tác động cảm xúc cực lớn. Và tạo ra một trong những cú twist đáng nhớ nhất trong lịch sử điện ảnh.
4. Red Herring (Đánh Lạc Hướng)
Red Herring là một kỹ thuật thường được sử dụng trong các câu chuyện trinh thám, bí ẩn. Tác giả sẽ cố tình đưa ra những manh mối, những chi tiết hoặc những nhân vật đáng ngờ. Để thu hút sự chú ý và đánh lạc hướng khán giả, khiến họ tập trung vào một giả thuyết sai lầm. Trong khi đó, những manh mối thực sự quan trọng lại được cài cắm một cách kín đáo. Và thường bị bỏ qua bởi những người xem, những người đọc.
Đến cuối cùng, khi sự thật được tiết lộ, hung thủ thực sự lại là một người mà ít ai ngờ tới. Khán giả sẽ nhận ra mình đã bị “dắt mũi” một cách tài tình như thế nào. Nhân vật giáo sư Snape trong series Harry Potter là một ví dụ điển hình cho kỹ thuật Red Herring. Ông luôn được xây dựng như một nhân vật phản diện, đáng nghi ngờ trong suốt nhiều phần truyện. Chỉ để rồi sự thật về lòng trung thành của ông được tiết lộ ở cuối cùng.
5. Deus ex Machina: Cú Twist Gây Tranh Cãi
Deus ex Machina (tạm dịch: Vị thần từ cỗ máy) là một dạng plot twist gây tranh cãi. Nó xảy ra khi một vấn đề tưởng chừng không thể giải quyết được trong câu chuyện. Lại bất ngờ được tháo gỡ bởi một yếu tố hoặc một nhân vật hoàn toàn mới, xuất hiện đột ngột. Và không có sự cài cắm hay báo trước nào, giống như một vị thần từ trên trời rơi xuống.
Mặc dù nó cũng tạo ra sự bất ngờ, nhưng Deus ex Machina thường bị xem là một kỹ thuật kể chuyện “lười biếng”. Và không thỏa mãn khán giả, vì nó không có sự logic và nhất quán. Nó giống như một cách giải quyết vấn đề một cách dễ dãi của tác giả. Khi họ không biết cách tháo gỡ các nút thắt mà mình đã tạo ra. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nếu được sử dụng một cách có chủ đích (ví dụ như trong phim hài). Nó vẫn có thể mang lại hiệu quả nghệ thuật nhất định cho tác phẩm.
Những Cú Plot Twist Kinh Điển Trong Lịch Sử Điện Ảnh – Plot twist là gì?
Để hiểu rõ hơn plot twist là gì, hãy cùng điểm lại những cú “lật kèo” kinh điển.
1. “Bố là cha của con” – Star Wars: The Empire Strikes Back (1980)
Đây có lẽ là cú plot twist nổi tiếng và có ảnh hưởng nhất mọi thời đại. Trong suốt phần phim, khán giả cùng với người hùng Luke Skywalker tin rằng Darth Vader. Một kẻ phản diện tàn ác, chính là người đã giết cha của Luke. Nhưng trong trận đối đầu đỉnh điểm, Vader đã tiết lộ một sự thật gây sốc: “Không, chính ta là cha của con”. Tiết lộ này đã thay đổi hoàn toàn động lực của cả series, biến một cuộc chiến thiện-ác. Trở thành một bi kịch gia đình phức tạp, tạo ra chiều sâu cho cả hai nhân vật.
2. Malcolm Crowe là một hồn ma – The Sixth Sense (1999)
Trong bộ phim này, khán giả theo chân nhà tâm lý học Malcolm Crowe (Bruce Willis). Khi ông cố gắng giúp đỡ một cậu bé có khả năng nhìn thấy người chết. Chúng ta tin rằng Malcolm là một người sống, đang đối mặt với những vấn đề trong hôn nhân. Và sự nghiệp của mình, một điều rất đỗi bình thường. Chỉ đến những phút cuối cùng, qua một đoạn hồi tưởng, cả Malcolm và khán giả mới nhận ra rằng. Ông đã bị giết ngay ở đầu phim và chính ông cũng là một hồn ma mà cậu bé nhìn thấy.
3. Tyler Durden không có thật – Fight Club (1999)
Người kể chuyện của Fight Club là một nhân viên văn phòng buồn chán, mất ngủ. Anh đã gặp gỡ và kết bạn với Tyler Durden, một nhân vật lôi cuốn, nổi loạn. Cả hai đã cùng nhau thành lập một câu lạc bộ chiến đấu bí mật và một tổ chức chống phá xã hội. Cú twist xảy ra khi người kể chuyện nhận ra rằng Tyler Durden không phải là một người có thật. Mà chỉ là một nhân cách khác, một ảo ảnh do chính anh ta tạo ra. Điều này có nghĩa là tất cả những hành động táo bạo của Tyler đều do chính người kể chuyện thực hiện.
4. Verbal Kint chính là Keyser Söze – The Usual Suspects (1995)
Bộ phim xoay quanh lời khai của Verbal Kint, một tên tội phạm nhỏ bé, tật nguyền. Hắn là người sống sót duy nhất sau một vụ thảm sát kinh hoàng trên tàu. Kint kể cho cảnh sát về một tên trùm tội phạm huyền thoại, tàn nhẫn tên là Keyser Söze. Người đứng sau mọi chuyện, một nhân vật cực kỳ bí ẩn và đáng sợ. Cảnh sát đã tin vào câu chuyện của Kint và thả hắn đi. Chỉ vài phút sau, viên cảnh sát mới nhận ra rằng toàn bộ câu chuyện của Kint. Là một lời nói dối được bịa ra từ các chi tiết trên tấm bảng trong phòng thẩm vấn. Và Kint, kẻ què quặt, yếu đuối đó, chính là Keyser Söze.
5. Teddy Daniels cũng là một bệnh nhân – Shutter Island (2010)
Thống chế Mỹ Teddy Daniels đến một bệnh viện tâm thần trên một hòn đảo hẻo lánh. Để điều tra về sự mất tích của một nữ bệnh nhân, một nhiệm vụ rất quan trọng. Anh càng điều tra sâu, anh càng nhận ra những bí mật đen tối của bệnh viện. Và tin rằng mình đang bị gài bẫy một cách có chủ đích. Cú twist cuối phim tiết lộ rằng Teddy Daniels thực chất chính là Andrew Laeddis. Một bệnh nhân nguy hiểm nhất tại bệnh viện đó, và toàn bộ cuộc điều tra. Nó chỉ là một vở kịch được dàn dựng bởi các bác sĩ để giúp anh đối mặt với chấn thương.
Kết Luận
Qua những phân tích chi tiết trên, hy vọng bạn đã có một câu trả lời toàn diện cho câu hỏi “plot twist là gì?”. Đây không chỉ là một sự kiện gây sốc mà là đỉnh cao của nghệ thuật kể chuyện. Nó đòi hỏi sự tính toán, cài cắm và thấu hiểu sâu sắc tâm lý của khán giả. Một cú plot twist thành công có thể biến một câu chuyện hay trở thành một huyền thoại. Nó khiến khán giả phải bàn luận, suy ngẫm và xem lại tác phẩm nhiều lần để khám phá.
Từ những bi kịch Hy Lạp cổ đại đến những bộ phim bom tấn hiện đại. Sức hút của những cú “lật kèo” bất ngờ là không thể chối từ. Nó là minh chứng cho thấy chúng ta luôn bị hấp dẫn bởi những bí ẩn. Và những sự thật được che giấu một cách tài tình trong các câu chuyện. Hiểu rõ plot twist là gì và các dạng của nó giúp chúng ta có thể thưởng thức. Thưởng thức các tác phẩm văn học, điện ảnh ở một tầm sâu sắc hơn.
