Trong các bản tin kinh tế hay các diễn đàn doanh nghiệp, chúng ta thường xuyên nghe đến thuật ngữ SME. Đây là một khái niệm quen thuộc, được xem là một thành phần cực kỳ quan trọng của mọi nền kinh tế. Từ các quốc gia phát triển đến những thị trường mới nổi như Việt Nam, khối doanh nghiệp SME luôn chiếm đa số. Vậy thực chất SME là gì và tại sao chúng lại có vai trò to lớn đến vậy? Việc hiểu rõ bản chất, đặc điểm và vai trò của các doanh nghiệp vừa và nhỏ không chỉ cần thiết. Nó không chỉ cần thiết cho các nhà quản lý, nhà hoạch định chính sách mà còn cho cả những người lao động. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện, giúp bạn hiểu rõ SME là gì.
Giải Thích Chi Tiết: SME Là Gì?
Để có một cái nhìn đúng đắn, chúng ta cần tìm hiểu về định nghĩa và các tiêu chí xác định SME.
1. Định Nghĩa SME (Small and Medium-sized Enterprises)
SME là gì? SME là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Small and Medium-sized Enterprises, dịch ra tiếng Việt có nghĩa là Doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đây là một thuật ngữ dùng để chỉ các doanh nghiệp có quy mô nhỏ hoặc vừa về các mặt. Như số lượng lao động, doanh thu hàng năm hoặc tổng giá trị tài sản. Không có một định nghĩa duy nhất về SME được áp dụng trên toàn thế giới. Các tiêu chí để phân loại một doanh nghiệp là SME có thể khác nhau đáng kể giữa các quốc gia. Hoặc giữa các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (World Bank), Liên minh Châu Âu (EU).
Về cơ bản, SME là một thuật ngữ đối lập với các tập đoàn, các công ty lớn (Large enterprises). Chúng thường có bộ máy quản lý gọn nhẹ hơn, hoạt động linh hoạt hơn và gần gũi hơn với thị trường. Mặc dù có quy mô nhỏ, nhưng tổng hợp lại, khối doanh nghiệp SME lại chiếm một tỷ trọng rất lớn. Nó chiếm đến hơn 90% tổng số doanh nghiệp và đóng góp một phần không nhỏ vào GDP. Cùng với đó là việc làm tại hầu hết các quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam.
2. Tiêu Chí Xác Định Doanh Nghiệp SME Tại Việt Nam (Theo Nghị định 80/2021/NĐ-CP)
Tại Việt Nam, các tiêu chí để xác định một doanh nghiệp là siêu nhỏ, nhỏ hay vừa được quy định rõ ràng. Cụ thể là trong Nghị định số 80/2021/NĐ-CP của Chính phủ. Theo đó, một doanh nghiệp được xem là SME nếu đáp ứng các tiêu chí về lao động và tài chính.
- Doanh nghiệp siêu nhỏ (Micro-enterprise):
- – Lĩnh vực nông, lâm, thủy sản và công nghiệp, xây dựng: Có số lao động tham gia BHXH bình quân năm không quá 10 người. Và tổng doanh thu của năm không quá 3 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 3 tỷ đồng.
- – Lĩnh vực thương mại, dịch vụ: Có số lao động không quá 10 người và tổng doanh thu không quá 10 tỷ đồng. Hoặc tổng nguồn vốn không quá 3 tỷ đồng.
- Doanh nghiệp nhỏ (Small enterprise):
- – Lĩnh vực nông, lâm, thủy sản và công nghiệp, xây dựng: Có số lao động không quá 100 người. Và tổng doanh thu không quá 50 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 20 tỷ đồng.
- – Lĩnh vực thương mại, dịch vụ: Có số lao động không quá 50 người và tổng doanh thu không quá 100 tỷ đồng. Hoặc tổng nguồn vốn không quá 50 tỷ đồng.
- Doanh nghiệp vừa (Medium enterprise):
- – Lĩnh vực nông, lâm, thủy sản và công nghiệp, xây dựng: Có số lao động không quá 200 người. Và tổng doanh thu không quá 200 tỷ đồng hoặc tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng.
- – Lĩnh vực thương mại, dịch vụ: Có số lao động không quá 100 người và tổng doanh thu không quá 300 tỷ đồng. Hoặc tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng.
Đặc Điểm Đặc Trưng Của Doanh Nghiệp SME – SME Là Gì?
Các doanh nghiệp SME có những đặc điểm riêng biệt, tạo nên cả ưu điểm và thách thức.
1. Quy Mô Nhỏ, Bộ Máy Quản Lý Gọn Nhẹ và Linh Hoạt – SME Là Gì?
Đặc điểm dễ nhận thấy nhất của một doanh nghiệp SME là quy mô nhỏ gọn. Số lượng nhân viên ít, cơ cấu tổ chức đơn giản, không có nhiều phòng ban hay các tầng lớp quản lý phức tạp. Người chủ doanh nghiệp thường cũng là người trực tiếp điều hành, quản lý mọi hoạt động hàng ngày. Điều này tạo ra một bộ máy quản lý rất gọn nhẹ và linh hoạt, có thể ra quyết định nhanh chóng. Họ không cần phải trải qua các quy trình phê duyệt nhiều cấp, rườm rà như ở các tập đoàn lớn.
Sự gọn nhẹ này giúp các doanh nghiệp SME có thể tiết kiệm được chi phí quản lý. Và tạo ra một môi trường làm việc gần gũi, thân thiện hơn giữa các thành viên. Thông tin được truyền đạt nhanh chóng, các vấn đề được giải quyết kịp thời. Mọi nhân viên thường biết mặt và tên của nhau, tạo ra một sự gắn kết cao. Tuy nhiên, sự gọn nhẹ này đôi khi cũng là một điểm yếu, khiến doanh nghiệp thiếu đi tính chuyên môn hóa. Một người có thể phải kiêm nhiệm nhiều vai trò khác nhau, dẫn đến quá tải.
2. Tính Năng Động và Khả Năng Thích Ứng Cao Với Thị Trường
Chính nhờ bộ máy gọn nhẹ và quy trình ra quyết định nhanh chóng, các doanh nghiệp SME thường rất năng động. Và có khả năng thích ứng với những thay đổi của thị trường cao hơn các tập đoàn lớn. Khi có một xu hướng tiêu dùng mới xuất hiện hoặc một cơ hội kinh doanh mới mở ra. Doanh nghiệp SME có thể nhanh chóng thay đổi chiến lược, điều chỉnh sản phẩm, dịch vụ. Để nắm bắt cơ hội đó mà không cần phải chờ đợi các quy trình phức tạp.
Họ giống như những chiếc thuyền nhỏ, linh hoạt, dễ dàng xoay trở trước những con sóng của thị trường. Trong khi các tập đoàn lớn giống như những con tàu khổng lồ, di chuyển mạnh mẽ nhưng lại khó thay đổi hướng. Khả năng thích ứng nhanh này giúp các doanh nghiệp SME tìm ra các thị trường ngách. Hoặc thử nghiệm các ý tưởng kinh doanh mới một cách hiệu quả mà ít tốn kém. Đây là một trong những lợi thế cạnh tranh lớn nhất của khối doanh nghiệp vừa và nhỏ.
3. Dễ Bị Ảnh Hưởng Bởi Biến Động Thị Trường
Tuy nhiên, quy mô nhỏ cũng chính là điểm yếu lớn nhất của các doanh nghiệp SME. Nó khiến họ trở nên rất mong manh và dễ bị tổn thương trước những biến động của thị trường. Một cuộc khủng hoảng kinh tế, một sự thay đổi đột ngột trong chính sách vĩ mô. Hay sự xuất hiện của một đối thủ cạnh tranh lớn đều có thể tác động mạnh đến sự sống còn. Doanh nghiệp SME thường có nguồn vốn mỏng, dòng tiền không quá dồi dào. Và khả năng dự trữ hạn chế so với các tập đoàn lớn trên thị trường hiện nay.
Một vài hợp đồng lớn bị hủy hoặc một vài khách hàng lớn không thanh toán đúng hạn. Nó cũng có thể đẩy doanh nghiệp SME vào tình thế khó khăn về tài chính. Họ cũng khó có khả năng thực hiện các chiến dịch marketing quy mô lớn. Hay đầu tư vào các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) dài hạn. Sự phụ thuộc vào một vài khách hàng hoặc một thị trường nhỏ cũng là một rủi ro lớn. Nó khiến họ dễ bị chao đảo khi có những biến động không lường trước được xảy ra.
4. Khó Khăn Trong Việc Tiếp Cận Nguồn Vốn và Công Nghệ
Việc tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi từ ngân hàng hay các quỹ đầu tư là một thách thức lớn. Thách thức này đối với hầu hết các doanh nghiệp SME, đặc biệt là các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ. Do quy mô nhỏ, thiếu tài sản thế chấp có giá trị lớn và các báo cáo tài chính. Đôi khi không đủ minh bạch, các ngân hàng thường e ngại khi cho vay. Lãi suất vay mà các doanh nghiệp SME phải chịu cũng thường cao hơn so với các tập đoàn lớn. Điều này làm hạn chế khả năng đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh của họ.
Bên cạnh vốn, việc tiếp cận các công nghệ hiện đại, các quy trình quản lý tiên tiến. Đây cũng là một khó khăn mà các doanh nghiệp SME thường hay gặp phải trong quá trình. Việc đầu tư vào các hệ thống phần mềm quản lý ERP, CRM hay các dây chuyền sản xuất tự động. Nó đòi hỏi một nguồn vốn lớn mà không phải doanh nghiệp nào cũng có thể đáp ứng được. Nguồn nhân lực chất lượng cao cũng có xu hướng bị thu hút bởi các tập đoàn lớn. Do có chế độ đãi ngộ và cơ hội phát triển tốt hơn các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Vai Trò Sống Còn Của Khối Doanh Nghiệp SME – SME Là Gì?
Mặc dù có nhiều khó khăn, khối doanh nghiệp SME lại đóng một vai trò cực kỳ quan trọng. Đây là vai trò sống còn đối với sự phát triển của mọi nền kinh tế trên thế giới.
1. Tạo Ra Phần Lớn Việc Làm Cho Xã Hội – SME Là Gì?
Đây là vai trò xã hội quan trọng nhất của các doanh nghiệp SME. Tại hầu hết các quốc gia, khối doanh nghiệp SME chiếm hơn 90% tổng số doanh nghiệp. Và tạo ra từ 60% đến 80% tổng số việc làm cho người lao động. Họ là nơi hấp thụ một lực lượng lao động khổng lồ, từ lao động phổ thông đến lao động có tay nghề. Góp phần giải quyết vấn đề thất nghiệp và đảm bảo an sinh xã hội một cách hiệu quả.
Trong khi các tập đoàn lớn có thể sa thải hàng ngàn người trong các đợt tái cơ cấu. Thì các doanh nghiệp SME, với quy mô nhỏ và sự gắn kết cao hơn. Chúng thường cố gắng duy trì đội ngũ nhân sự của mình một cách ổn định hơn. Sự phát triển của khối doanh nghiệp SME đồng nghĩa với việc tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới. Nó giúp nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống cho hàng triệu người dân.
2. Đóng Góp Quan Trọng Vào GDP Quốc Gia
Không chỉ tạo ra việc làm, các doanh nghiệp SME còn đóng góp một phần rất lớn vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Mặc dù mỗi doanh nghiệp có thể có doanh thu không quá lớn, nhưng khi tổng hợp lại. Con số này trở thành một động lực tăng trưởng cực kỳ quan trọng cho cả nền kinh tế. Sự năng động, linh hoạt của các doanh nghiệp SME giúp họ nhanh chóng tạo ra các sản phẩm. Dịch vụ mới, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường và thúc đẩy tiêu dùng.
Họ cũng tham gia vào chuỗi cung ứng, sản xuất các sản phẩm, dịch vụ. Để hỗ trợ cho các ngành công nghiệp khác, tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế. Nguồn thu từ thuế của hàng triệu doanh nghiệp SME cũng là một nguồn thu ngân sách quan trọng. Nguồn thu này được nhà nước sử dụng để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế. Và các dịch vụ công khác, phục vụ cho sự phát triển chung của toàn xã hội.
3. Là “Vệ Tinh” Cho Các Doanh Nghiệp Lớn và Thúc Đẩy Cạnh Tranh
Các doanh nghiệp SME không chỉ cạnh tranh mà còn có mối quan hệ cộng sinh mật thiết. Mối quan hệ này với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn trong một hệ sinh thái kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp SME đóng vai trò là nhà cung ứng (supplier) các linh kiện, nguyên vật liệu. Hoặc các dịch vụ phụ trợ cho các nhà sản xuất lớn, hình thành nên các chuỗi cung ứng. Sự phát triển của các doanh nghiệp “vệ tinh” này giúp nâng cao năng lực sản xuất nội địa. Và giảm sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu các linh kiện từ các thị trường nước ngoài.
Bên cạnh đó, sự tồn tại của một số lượng lớn các doanh nghiệp SME năng động. Nó cũng tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh trên thị trường. Sự cạnh tranh này buộc các doanh nghiệp, kể cả những ông lớn, phải không ngừng đổi mới. Cải tiến chất lượng sản phẩm, dịch vụ và giảm giá thành để có thể giữ chân khách hàng. Điều này mang lại lợi ích cuối cùng cho chính người tiêu dùng, khi họ có nhiều lựa chọn hơn. Với chất lượng tốt hơn và mức giá cạnh tranh hơn so với các sản phẩm khác.
4. Thúc Đẩy Sự Đổi Mới, Sáng Tạo và Tinh Thần Khởi Nghiệp – SME Là Gì?
Các doanh nghiệp SME thường là nơi ươm mầm cho những ý tưởng đổi mới và sáng tạo. Do có quy mô nhỏ và cơ cấu linh hoạt, họ dám thử nghiệm các ý tưởng kinh doanh mới. Hay các sản phẩm, dịch vụ đột phá mà các tập đoàn lớn có thể còn e ngại. Họ chính là những người tiên phong, tìm ra các thị trường ngách và đáp ứng các nhu cầu chưa được thỏa mãn. Khối doanh nghiệp SME cũng là biểu hiện rõ nét nhất của tinh thần khởi nghiệp (startup). Tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro để theo đuổi đam mê.
Sự thành công của một vài doanh nghiệp SME có thể truyền cảm hứng cho hàng ngàn người khác. Khuyến khích họ bắt đầu con đường kinh doanh của riêng mình, tạo ra một làn sóng khởi nghiệp mạnh mẽ. Sự đổi mới và tinh thần khởi nghiệp này là động lực quan trọng cho sự phát triển. Nó giúp nền kinh tế luôn năng động, sáng tạo và có khả năng thích ứng cao. Đây là một vai trò vô hình nhưng cực kỳ quan trọng khi tìm hiểu SME là gì.
5. Góp Phần Giảm Chênh Lệch Giàu Nghèo và Phát Triển Kinh Tế Địa Phương
Không giống như các tập đoàn lớn thường tập trung ở các thành phố trung tâm. Các doanh nghiệp SME có mặt ở khắp mọi nơi, từ thành thị đến nông thôn, miền núi. Sự phân bố rộng khắp này giúp tạo ra việc làm và phát triển kinh tế tại các địa phương. Góp phần quan trọng vào việc giảm bớt sự chênh lệch về mức sống và thu nhập. Giữa các vùng miền khác nhau trong một quốc gia, tạo ra sự cân bằng.
Các doanh nghiệp SME thường sử dụng các nguồn lực tại chỗ, từ lao động đến nguyên vật liệu. Điều này giúp phát huy tiềm năng, lợi thế của từng địa phương một cách hiệu quả. Ví dụ, các doanh nghiệp chế biến nông sản, các làng nghề thủ công truyền thống (chương trình OCOP). Chúng không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa. Bản sắc văn hóa độc đáo của từng vùng miền, tạo ra các sản phẩm du lịch hấp dẫn.
Kết Luận
Qua những phân tích chi tiết trên, hy vọng bạn đã có một câu trả lời toàn diện cho câu hỏi SME là gì?. Đây không chỉ là những doanh nghiệp có quy mô nhỏ mà là cả một khối kinh tế khổng lồ. Nó là “xương sống” và là động lực tăng trưởng chính của hầu hết các quốc gia. Với vai trò tạo ra việc làm, đóng góp vào GDP, thúc đẩy cạnh tranh và đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp SME có một vị thế không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế – xã hội.
Mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức về vốn, công nghệ và thị trường. Nhưng với sự năng động, linh hoạt và tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ của mình. Khối doanh nghiệp SME vẫn đang không ngừng phát triển và đóng góp vào sự thịnh vượng chung. Việc nhà nước có các chính sách hỗ trợ phù hợp để tháo gỡ khó khăn cho SME. Nó chính là chìa khóa để thúc đẩy một nền kinh tế phát triển bền vững, toàn diện và bao trùm.
